ĐẠI NAM NHẤT THỐNG CHÍ - TẬP 3
- 30/08/2023
ĐẠI NAM NHẬT THỐNG CHÍ
QUYỂN IX
TỈNH BÌNH ĐỊNH
Đông tây cách nhau 135 dặm, nam bắc cách nhau 420 dặm, phía đông đến biển 36 dặm linh, phía tây đến Man động 99 dặm, phía nam đến địa giới huyện Đồng Xuân tỉnh Phú Yên 45 dặm, phía bắc đến địa giới huyện Mộ Đức tỉnh Quảng Ngãi 154 dặm, phía tây nam đến Man động 48 dặm, phía tây bắc đến địa giới sơn man hơn 100 dặm, phía đông bắc đến biển giáp địa giới tỉnh Quảng Ngãi 137 dặm, phía đông nam đến địa giới tỉnh Phú Yên 40 dặm. Từ tỉnh lỵ đi về phía bắc đến Kinh 647 dặm.
PHÂN DÃ
Theo thiên văn thuộc về khu vực sao Dực, sao Chẩn, về tỉnh thứ sao Thuần vũ.
DỰNG ĐẶT VÀ DIÊN CÁCH
Xưa là đất Việt Thường Thị, đời Tần thuộc Tượng quận. Đời Hán, năm Nguyên Đỉnh thứ 6 (111 tr.C.N.) đặt huyện Tượng Lâm thuộc quận Nhật Nam. Đời Hậu Hán, vì cuộc loạn năm Sơ Bình, viên công tào huyện Tượng Lâm là Khu Liên giết viên huyện lệnh, tự xưng Lâm Ấp vương. Đời Tấn, đặt quận Nhật Nam, huyện Tượng Lâm. chỉ là ki mi mà thôi. Đời Tuỳ, năm Đại Nghiệp thứ nhất (605) bình Lâm Ấp, đặt châu Xung, sau đổi làm quận Lâm Ấp, thống lãnh bốn huyện (Tượng Phố, Kim Sơn, Giao Giang và Nam Cực). Nhà Tùy bị loạn, đất nầy lại thuộc về Lâm Ấp.
Nhà Đường, năm Trinh Quán thứ 9(635), lấy quận Lâm Ấp đặt Lâm Châu lãnh 3 huyện (Lâm Ấp, Kim Long và Hải Giới),. đặt nhờ lị sở ở phía nam Hoan Châu, còn đất thì bị Lâm Ấp chiếm cứ đến cuối đời Trinh Nguyên (803) thì bỏ. Sau là đất hai thành Chà Bàn và Thi Nại của Chiêm Thành.
Nước tá đời Lê, năm Hồng Đức thứ nhất (1470) đánh được Chiêm Thành, mở đất đến núi Thạch Bi và chia đất nầy làm 3 huyện Bồng Sơn, Phù Li và Tuy Viễn, đặt phủ Hoài Nhận, lệ vào Quảng Nam thừa tuyên. Nhưng từ núi Cù Mông về nam vẫn là người Man người Lạo ở, chưa có thì giờ kinh lí đến.
Bản triều Thái Tổ Gia Dụ Hoàng Đế năm thứ 21 Mậu Dần (Lê Quang Hưng năm thứ nhất - 1578)....
Xem trọn bộ tại đây
