ĐẠI NAM NHẤT THỐNG CHÍ - TẬP 2
- 30/08/2023
ĐẠI NAM NHẤT THỐNG CHÍ
QUYỀN III
TỈNH QUẢNG BÌNH
Đông tây cách nhau 92 dặm, nam bắc cách nhau 204 dặm, phía đông đến biển 3 dặm, phía tây đến động núi 89 dặm, phía nam đến địa giới huyện Minh Linh thuộc phủ Thừa Thiên 100 dặm, phía bắc đến địa giới huyện Kỳ Anh thuộc tỉnh Nghệ An 104 dặm, phía đông nam đến biển 14 dặm, phía tây nam đến động núi 84 dặm, phía đông bắc đến biển 2 dặm linh, phía tây bắc đến địa giới huyện Hương Sơn thuộc tỉnh Nghệ An 167 dặm; từ tỉnh lỵ đi về phía nam đến Kinh 270 dặm.
PHÂN DÃ
Theo thiên văn thuộc về khu vực sao Dực sao Chẩn, về tỉnh thứ sau sao Thuần Vĩ. Theo sự suy trắc năm Minh Mệnh thứ 18, cực cao 17 độ, 17 phân 58 giây, lệch về phía tây 53 phân.
DỰNG ĐẶT VÀ DIÊN CÁCH
Xưa là đất Việt Thường Thị, đời Tần thuộc Tượng quận, đời Hán là cõi Nhật Nam, đời Đường thuộc Lâm Ấp, đời Tống là đất Địa Lị, Bố Chỉnh và Ma Linh của Chiêm Thành. Nước ta đời Lý, năm Thiên Huống bảo tượng thứ 3, Thánh Tông thân đi đánh Chiêm Thành, bắt được chúa là Chế Củ đem về, Chế Củ xin đem ba châu Địa Lị (Dư địa chí của Nguyễn Trãi chép là Tư Ninh), Ma Linh và Bố Chính để chuộc tội, Thánh Tông y cho; Lý Nhân Tông năm Thái Ninh thứ 4 đổi Địa Lị làm châu Lâm Bình, Bố Chinh làm châu Nam Bố Chính (xem lời chép trong bài thơ. “Bố Chính hải khẩu” của Lê Thánh Tông), và Ma Linh làm châu Minh Linh (có sách chép Địa Linh), chiêu dân đến ở; năm Long Phù thứ 3, chúa Chiêm Thành là Chế Ma Na sang cướp, lấy lại đất ba châu; năm thứ 4 sai Lý Thường Kiệt đi đánh, Chế Ma Na nộp trả đất ấy. Trần Dụ Tông, năm Đại Trị thứ 4, bổ Phạm A Song làm Tri phủ phủ Lâm Bình (châu thăng làm phủ, không rõ từ đời nào). Trần Duệ Tông năm Long Khánh thứ 3 đổi Lâm Bình làm phủ Tân Bình sau đổi làm lộ; Hồ Quí Ly đổi làm trấn Tây Bình thời thuộc Minh, đổi đặt làm phủ Tân Bình lãnh 3 châu 9 huyện (theo Thiên hạ quận quốc lợi bệnh toàn thư) thì nhà Minh năm Vĩnh Lạc thứ 5 đặt phủ Tân Binh, đem 2 châu....
Xem trọn bộ tại đây
