VỀ CUỘC “ĐÁNH CƯỚP” BẠC TẠI ĐỒN ĐIỀN CAO SU MINH THẠNH

• NGUYỄN VĂN GIÁC (*) - HUỲNH HỒNG HẠNH (**)
• 23/11/2023

Tóm tắt

Trong khi các công trình nghiên cứu Sử học cùng tài liệu lịch sử địa phương đề cập cuộc “đánh cướp” đồn điền Cao su Minh Thạnh vừa khá giản lược lẫn nhiều sai lệch, nguồn tư liệu liên quan từ Trung tâm Lưu trữ Quốc gia II với tính cách bảo mật và nội bộ đã có những cập nhật cận cảnh và chi tiết đối với sự kiện quan trọng này. Từ kết quả việc khai thác và tham chiếu giữa các nguồn tài liệu hiện có, bài viết chỉ ra rằng, về thời gian, sự kiện diễn ra vào ngày 04/01/1958, không phải ngày 10/8/1957 hay 18/8/1957; về mục tiêu, chiếm lấy khoản bạc lớn của Đồn điền và tuyên truyền sâu rộng tính chính nghĩa của lực lượng Cách mạng là nguyên do cuộc đột kích…

Nhân 65 năm sự kiện (1958 - 2023), chúng tôi xin giới thiệu và bước đầu diễn giải nguồn tư liệu quý giá này.

Dẫn nhập

Đồn điền Cao su Minh Thạnh là cơ sở mở rộng vào năm 1927 của Công ty Cao su Viễn Đông (Société des Caoutechoues d’extrême-orient), gọi tắt CEXO, thành lập từ năm 1911. Đồn điền nằm trên cuộc đất làng Minh Thạnh, một trong 7 làng ở vùng dân tộc thiểu số thuộc tổng Tân Minh thành lập vào năm 1906; một trong 8 hoặc 6 hoặc 4 làng của tổng Tân Minh, thuộc đại lý Hớn Quản, tỉnh Thủ Dầu Một tùy vào từng thời điểm (1916, 1936, 1939)1. Với những biến đổi hành chính thời kỳ hậu thuộc địa, Minh Thạnh trở thành một trong 6 thôn của tổng Tân Minh, quận Hớn Quản, tỉnh Thủ Dầu Một vào năm 1955, để rồi từ sau Sắc lệnh 143-NV ngày 22/10/1956 sáp nhập vào quận An Lộc, thuộc tỉnh Bình Long vừa được lập ra cùng với 21 tỉnh thành khác trên bộ phận lãnh thổ Nam Phần Việt Nam2.

Đồn điền Cao su Minh Thạnh chiếm lĩnh cả một khu đa giác rộng lớn mà vào thời điểm cuối năm 1957 đạt tổng diện tích 3.536ha, trong đó có 1.427ha đã đang khai thác mủ, 1.513ha sắp sửa cho mủ3. Trên bản đồ Tây Ninh Est, đồn điền Cao su Minh Thạnh được ký danh Pháp ngữ là “Sociéte de Cultures en Indochine” (Hiệp hội Nông nghiệp Đông Dương), có chỉ dẫn về một sân bay tọa lạc ngay trong khu vực4. Phương tiện vận tải hàng không ưu trội này được sử dụng đặc biệt trong việc chuyển bạc từ trụ sở CEXO đặt tại Sài Gòn về tới Minh Thạnh để phát lương tháng cho đội ngũ quản đốc, nhân viên và công nhân của đồn điền. Mồng 4 tháng giêng năm 1958 dương lịch là một ngày đặc biệt như vậy đối với Sociéte de Cultures en Indochine Minh Thạnh, chính là ngày phát lương theo quy định.

Xem trọn bộ tại đây

NGUYỄN VĂN GIÁC (*) - HUỲNH HỒNG HẠNH (**)