LŨY CÁT NGANG, MỘT DẤU ẤN CỔ LŨY TRÊN ĐẤT TÂN PHÚ

• CÙ THỊ DUNG - VÕ NGUYÊN PHONG
• 30/01/2024

Tóm tắt 

Từ ngày đầu thành lập phủ Gia Định, chúa Nguyễn cho xây dựng rất nhiều tuyến cổ lũy nhằm bảo vệ Sài Gòn. Trong đó phải kể đến Lũy Hoa Phong (năm 1700), Lũy Bình Lý (chưa xác định được niên đại), Lũy Giao Ba (có thể vào năm 1732), Lũy Bán Bích (năm 1772). Các lũy này được xây dựng quanh Sài Gòn nhằm mục đích bảo vệ đô thị thủ phủ Gia Định. Đến năm 1790, chúa Nguyễn Ánh cho xây dựng tòa thành Quy ở đồi Tân Khai, và rất có thể ông đã xây dựng cả Lũy Cát Ngang vào năm này. Chuyên khảo tập trung khảo sát lịch sử xây dựng Lũy Cát Ngang khi dựa vào những ghi chép trực tiếp mô tả Lũy Bán Bích (1772), cho thấy rất có thể Lũy Cát Ngang được xây dựng vào năm 1790 bởi chúa Nguyễn Ánh và vị trí cổ lũy xác định theo ngày nay nằm dọc theo các tuyến đường Hương lộ 3 – Bình Long – Phan Anh. Đây cũng chính là ranh giới giữa hai quận Tân Phú và Bình Tân ngày nay.

Kể từ năm 1698, tướng Nguyễn Hữu Cảnh kinh lược Chân Lạp, lập phủ Gia Định, đặt huyện Phước Long lập dinh Trấn Biên, đặt huyện Tân Bình lập dinh Phiên Trấn1. Lúc này phủ Gia Định chỉ có 2 huyện và cai quản 2 huyện là 2 dinh, địa giới phủ Gia Định lúc này có lẽ chỉ vừa đến bờ sông Vàm Cỏ Đông. Nhằm thủ phủ Gia Định buổi ban đầu đặt tại Sài Gòn, ngay năm 1700, tướng Nguyễn Hữu Cảnh đắp lũy Hoa Phong ở khu vực Hóc Môn nhằm ngăn chặn sự  tấn công từ phía tây bắc. Sau đó lần lượt các chiến lũy được xây dựng ở hai hướng tây và bắc Sài Gòn nhằm bảo vệ thủ phủ này. Trong đó phải kể đến các chiến lũy Hoa Phong (năm 1700), Bình Lý (chưa xác định được niên đại), Giao Ba (có thể vào năm 1732), Lũy Bán Bích (năm 1772) và Lũy Cát Ngang. Trong các chiến lũy nêu trên, chỉ có tuyến lũy Cát Ngang có địa giới thuộc quận Tân Phú, là tuyến cổ lũy xây dựng khá muộn. Cần khảo sát chi tiết tuyến cổ lũy Cát Ngang để làm rõ hơn lịch sử phát triển đô thị Sài Gòn thời chúa Nguyễn.

Xem trọn bộ tại đây

CÙ THỊ DUNG - VÕ NGUYÊN PHONG